نارنجستان قوام که به دلیل کاشت درخت های نارنج فراوان در آن، بدین نام معروف شده است، در سال 1345 به دانشگاه شیراز واگذار گردید و بین سال های 1348 تا 1358 مورد استفاده مؤسسه آسیایی تحت سرپرستی پروفسور آرتور اپهام پوپ بود. بنای نارنجستان قوام شیراز و برخی از ساختمان های اطراف آن از سال 1378 در اختیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز قرار گرفته است.
اگر برای اولین بار سفر به شیراز را برای گذران تعطیلات خود انتخاب کرده اید و یا درباره شیراز و مکان های دیدنی آن اطلاعات کافی ندارید، پیشنهاد ما تور شیراز است که حداکثر لذت را می توانید از این شهر دیدنی ببرید. پرواز مستقیم شیراز دومین گزینه شماست.
ساختمان نارنجستان در دو سمت جنوبی و شمالی توسط هنرمندان شیرازی بنا شده است. بنای ضلع جنوبی شامل دو ایوان ستوندار و اتاقهایی است که محل استقرار خدمه بوده است. ساختمان ضلع شمال دارای یک طبقه زیرزمین و دو طبقه روی آن بوده که شامل تالار آیینه با ستونهای یکپارچه مرمری، تالار شاه نشین و اتاق هایی است که محل تشریفات اداری و پذیرش مهمانان بوده است.
زیرزمین ضلع شمالی به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته که در آن اشیای فرهنگی اهدایی پروفسور پوپ نگهداری می شود.
ساختمان نارنجستان با 3085 متر مساحت، در دوره قاجاریه به بیرونی معروف بوده و با عمارت اندرونی که همان خانه زینت الملوک بوده، توسط راه زیرزمینی متصل بوده است.
از ویژگی های این مجموعه عمود بودن محور بیرونی و اندرونی آن بر یکدیگر است. این عمارت بیرونی به منظور انجام امور تجاری و نیز برگزاری تشریفات، جشن ها، استراحت و پذیرایی از میهمانان ساخته شده است.
در ورودی اصلی باغ رو به جنوب در راستای محور اصلی بنا به یک دالان یا هشتی گشوده می شود. سر در ورودی آن دارای تزئینات آجرکاری است. بر پیشانی در ورودی کتیبه ای از سنگ مرمر سرخ رنگ شامل آیاتی از قرآن قرار گرفته که در دو طرف آن ابیاتی از آسوده شیرازی درباره بانی باغ و تاریخ احداث آن حجاری شده است. بر روی ازاره سنگی دو طرف درگاه، نقش دو سرباز تفنگ به دست دوره قاجاریه، حجاری شده است. در ورودی از چوب ساج است که بر روی آن منبت کاری صورت گرفته است. سقف هشتی یا دالان ورودی آجرکاری و کاشی کاری به صورت ستاره و مقرنس کاری گچی شده است. در پشت دالان (رو به حیاط) تصویری از سه خدمتکار که گلاب، شراب و شربت به دست دارند، کاشی کاری شده است.
این هشتی به وسیله دو راهرو به محوطه باغ ارتباط می یابد. این باغ در سه ضلع شمالی، شرقی و جنوبی دارای ساختمان است و در طول حیاط بیست و یک عدد طاق نما وجود دارد. در دو طرف هشتی، شش اتاق قرار گرفته که در جلو هر یک از آنها ایوان های وسیعی وجود دارد که در گذشته از این اتاق ها به عنوان دفتر کار استفاده می شده و ایوان های مقابل این اتاق ها نیز جهت اتاق انتظار مورد استفاده قرار می گرفته است. در جلو هر ایوان چهار ستون چوبی و دو نیمه ستون دیده می شود. این ستون های چوبی در دوره قاجاریه منبت کاری شده است. این بخش از عمارت که ضلع جنوبی بنا است دارای دیوارهایی گچ کاری شده است. کف ایوان ها با کاشی های سفید و آبی پوشیده شده است.
حد فاصل عمارت جنوبی و عمارت اصلی واقع در ضلع شمالی باغ وسیعی وجود دارد که از دوره قاجاریه با نرده آهنی محصور شده است.
ضلع شرقی ساختمان دارای چند اتاق و حیاط کوچکی است که به آشپزخانه و محل اقامت خدمه اختصاص داشته است. در وسط حیاط، ورودی آشپزخانه حوض کوچکی وجود دارد که پاشویی آن از قطعه سنگ هایی سرخ رنگ و بدنه آن از کاشی های فیروزه ای تشکیل شده است. در وسط این حوض نیز فواره ای دیده می شود. در ضلع جنوبی حیاط آشپزخانه ستون سنگی حجاری شده ای به عنوان پایه گلدان وجود دارد.
در قسمت شمالی تالار عمارت اصلی، شاهنشینی وجود دارد که دیوارها و سقف آن آینه کاری و نقاشی شده و کف اتاق از سنگ های مرمر مفروش شده است. این تالار محل پذیرایی میهمانان بوده است.
این تالار دارای دو ستون سنگی یک پارچه و بلند است. در دو طرف تالار، راهرویی وجود دارد که به وسیله پلکانی به طبقه دوم متصل می شود. این پله ها به دو بهارخواب متصل است. در هر طرف نیز یک سالن بزرگ و یک اتاق وجود دارد. طبقه دوم این عمارت دارای چهار اتاق است که دوتای آن در عقب واقع شده و دارای هشتی و پنجره هایی مشرف بر ایوان است. بیش از این، این اتاق ها محلی برای اقامت مهمانان بوده است. این مجموعه مشتمل بر دو دستگاه شامل 5 اتاق، چهار دستگاه با دو تا سه اتاق و دو دستگاه هر کدام با دو اتاق و شش اتاق تک است.
دیواره ها و سقف تمام اتاق ها گچ بری و نقاشی شده است. همچنین در این طبقه، دو اتاق وجود دارد که نقاشی هایی بر تیرک هایی چوبی آن ترسیم شده است. نقاشی های سقف ایوان بزرگ و بیشتر اتاق ها غالبا" به وسیله لطفعلی خان صورتگر، نقاش مینیاتوریست آن دوره، انجام شده است.
دو ستون تالار طبقه اول نیز از سنگ مرمر یکپارچه و بدنه استوانه ای و سر ستون های مقرنس کاری شده تشکیل شده است.
در وسط سقف تالار مدالی بزرگ ترسیم شده و در اطراف آن شش منظره بیضی شکل ترسیم شده است. دیواره های اتاق ها نیز با تصاویر گل و بوته، اشکال حیوانات و منظره شکارگاه تزیین شده است. در ناحیه جلویی عمارت اصلی درهای ارسی با شیشه های رنگی دیده می شود. هلالی میان ایوان دو ستونی و شاه نشین هم دارای شیشه های رنگی است. این شیشه های رنگی در دوره قاجاریه از اروپا به ایران آورده شده، صدف های به کار رفته در تزیینات درها نیز از خلیج فارس آورده شده است. ازاره اتاق ها و بخاری دیواری شاه نشین از سنگ های مرمری است که از یزد تبریز و شیراز به دست آمده است. روی این بخاری نقش داریوش هخامنشی حکاکی شده است، اطراف آن نیز مزین به رنگ طلایی است. دو تصویر از محمدرضا خان قوام الملک در دو طرف بالای این بخاری حکاکی شده است. ازاره پایین عمارت، از ازاره سنگی عمارت دیوانخانه کریم خان زند است. بر روی سنگ های ازاره تصاویر سربازان قاجاریه تفنگ به دست، شیر، گور، خرگوش و گل و بوته دیده می شود.
بالای عمارت اصلی سه هلالی وجود دارد که در هلالی وسط نقش دو شیر دیده می شود که صفحه ای را نگاه داشته اند، بر روی این صفحه عبارت نصر من ا... و فتح قریب، نگاشته شده است، دو فرشته بر فراز این صفحه قرار گرفته، آن را به دست گرفته اند. در هلالی های کاشی کاری شده طرفین نیز نقش پلنگی دیده می شود که آهویی را شکار کرده است. زمینه این تصاویر مزین به خطوط اسلیمی است.
نارنجستان قوام که در آن اثر هفت هنر ایرانی: گچ بری، نقاشی سنتی، آینه کاری، آجرکاری، سنگ تراشی، معرق کاری و منبت کاری قابل مشاهده است، در اردیبهشت ماه 1353 با شماره 1073 به ثبت تاریخی رسید.
در ضمن برای دیدن سایر مقالات درباره شیراز به لینک های زیر مراجعه فرمایید:
موزه پارس شیراز سفری به دوران مختلف تاریخی ایران
نقش رجب را در تور شیراز تجربه کنید
گشت تصویری در جاذبه های گردشگری شیراز
EchoTechTeam 
نظرات کاربران
ثبت نظر مشاهده نظر ها