آتشکده های یزد | زیارتگاه‌های مقدس

یزد دومین شهر تاریخی زنده دنیا است که با جاذبه‌های خارق‌العاده و منحصربه‌فرد خود بازدیدکنندگان بسیاری را از سراسر جهان به‌سوی خود جذب می‌کند. جاذبه‌های تاریخی و دیدنی این شهر خشتی پایانی ندارد. بازدید از بناهای خشتی با بادگیرهای زیبایشان در کنار قدم زدن در کوچه‌های سنتی و بافت تاریخی یزد و دیدار از آتشکده های یزد حال و هوایی دیگر دارد. اقامت در خانه‌هایی که قدمتشان حتی به دوران صفویه نیز برمی‌گردد، خاطره‌ای منحصربه‌فرد است که شاید تنها مسافران یزد می‌توانند آن را تجربه کنند. 

مردم ایران از دیرباز به دین‌داری و آیین و رسوم مذهبی و سنتی شناخته‌شده‌اند. آیین زرتشت که زمانی آیین رسمی مردمان ایران‌زمین بوده است، یادگارهای بسیاری را در گوشه گوشه کشورمان از خود به‌جای گذاشته است. شهر پرآوازه یزد نیز با سنت‌های دیرینه‌اش و بناهای به یادگار مانده از گذشتگانش، جاذبه‌های باورنکردنی را در دل خود حفظ کرده است. این شهر که زرتشتیان ساکنان اصلی آن به شمار می‌رفته‌اند، زیارتگاه‌های مقدس زیادی را در خود جای‌داده است. از همین رو، بیشترین تعداد آتشکده‌ها در استان یزد می‌باشد. 

آتشکده‌ها مکانی مقدس برای پیروان آیین زرتشت به شمار می‌رود که محل نگهداری آتش مقدس آنان است. آتشکده‌ها، نیایشگاه زرتشتیان هستند که در آن آتش جایگاه ویژه‌ای دارد و از بناهای مهم و ارزشمند این آیین به‌حساب می‌آید. بازدید از این اماکن تاریخی و دیدنی در شهر یزد فرصتی گران‌بها است تا علاوه بر بازدید از تاریخ این مرزوبوم با برخی از آیین و رسوم مردمان کشورمان نیز آشنا شویم. از همین رو، در ادامه این مطلب به معرفی برخی از آتشکده های یزد می‌پردازیم تا در سفر بعدی خود به این شهر شگفت‌انگیز دیداری از نیایشگاه‌های آن داشته باشید.

آتشکده زرتشتیان یزد یا آتش ورهرام یزد

آتشکده ورهرام یزد، از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آتشکده های یزد است که زمان رضاشاه در شهر یزد تأسیس شد. ساختمان اصلی این آتشکده که ارتفاع آن به حدود یک متر می‌رسد در میان حیاطی سرسبز با درختان سرو و کاج و در کنار حوضی زیبا قرار دارد. بنای این آتشکده با سرستون‌های سنگی که در اصفهان تراشیده شده و سپس همراه سنگ‌های گل‌دار در این بنا به‌کاررفته، زیبایی چشمگیری به خود گرفته است. معماری این بنا به همراه کاشی‌های فروهر بر سر در ورودی متأثر از معماری آتشکده‌های پارسیان هند است که به تأسیس این آتشکده کمک کرده‌اند.

آتشکده یزد جزو فهرست آثار ملی ایران است که آتشی 1500 ساله در آن شعله‌ور است. این آتش مقدس فروزه ای از آتشکده کاریان در لارستان است که برای در امان ماندن از دست بیگانگان به عقدا یزد آورده شده بود و نزدیک به 700 سال در آنجا روشن مانده بود. سپس در سال 552 خورشیدی از عقدا به اردکان برده شد و حدود 300 سال در آنجا فروزان بود. پس‌ازآن از ترک آباد به یزد برده شد و در محله‌ای به نام خلف خان علی در خانه یکی از موبدان بزرگ یزد به نام موبد "تیرانداز آذرگشسب" نگهداری شد. درنهایت با ساخت این آتشکده، آتش را به درون آن منتقل کردند. بازدیدکنندگان این آتشکده می‌توانند آتش مقدس و همیشه فروزان این آتشکده را که در مجمر بزرگی از جنس برنز قرار دارد و شخصی به نام «هیربد» مسئول روشن نگه‌داشتن آن است، از پشت دیوار شیشه‌ای تماشا کنند. ورود به نیایشگاه‌ها همواره آداب‌ورسوم خاصی را به همراه دارد. در آیین زرتشت نیز برای ورود به آتشکده باید لباس سفید (مردان با کلاه سفیدرنگ و زنان با روسری سفید) و بدون کفش و با تنی پاکیزه وارد شد. هیچ‌کس نباید در آتش بدمد و آن را آلوده کند؛ به همین دلیل افراد باید با پدام که دهان و بینی را می‌پوشاند از این آتش مقدس دیدار کنند. 

زرتشتیان یزد مراسم مذهبی، اعیاد و گردهمایی‌های خود را در این آتشکده و در گرد این آتش مقدس برگزار می‌کنند.
آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان آیت اله کاشانی

آتشکده پیر هریشت

در 15 کیلومتری شهرستان اردکان یزد و در دامنه کوه‌های کم ارتفاع آن، آتشکده‌ای در دل کویر قرار دارد. آتشکده پیرهریشت سالانه به‌خصوص در روز هجدهم فروردین‌ماه بازدیدکنندگان بسیاری را به‌سوی خود می‌کشاند. در این روز که یکی از مراسم زرتشتیان برگزار می‌شود، پیروان این آیین به زیارت و پای‌کوبی می‌پردازند. در مورد تاریخچه این بنا آورده شده است که این آتشکده محل ناپدید شدن یکی از کنیزهای بانوی یزدگرد ساسانی به نام مروارید بوده است.

آدرس: یزد، 90 کیلومتری غرب یزد، 15 کیلومتری اردکان

آتشکده پیر نارسون

آتشکده پیر نارسون از دیگر آتشکده های یزد است. این نیایشگاه در دل ارتفاعات شهرستان خرانق یزد و کوه نارستانه واقع‌شده است. این آتشکده که با نام نارسونه نیز شناخته می‌شود از آتشکده‌های مورداحترام در بین پیروان آیین زرتشت است که هرساله برای انجام زیارت و مراسم مذهبی به این آتشکده می‌روند.

آدرس: یزد، 30 کیلومتری بخش شرقی یزد، پشت کوه دربید، زیارتگاه پیر نارستانه

آتشکده پیر سبز یا چک‌چک (چکچکو)

از مهم‌ترین زیارتگاه‌های زرتشتیان که در دل کوه و در شهرستان اردکان قرار دارد، آتشکده چک‌چک است. زرتشتیان هرساله به مدت 4 روز از 24 خرداد در این نیایشگاه گرد هم جمع شده و به زیارت و نیایش می‌پردازند. این آتشکده در 48 کیلومتری شهر یزد و در جاده طبس و در میان صخره‌ها قرار دارد. سبزی این صخره‌ها در دل کویر به‌قدری چشمگیر است که به این آتشکده پیر سبز نیز گفته می‌شود.

در مورد وجه‌تسمیه نام چک‌چک نیز گفته‌شده که نام این آتشکده از صدای قطره‌های آبی که از صخره‌ها می‌چکد، برگرفته‌شده است. این بنا برای زرتشتیان بسیار مقدس است و معتقد هستند که در زمان حمله اعراب به ایران نیک بانو دختر پادشاه ساسانی از دست اعراب فرار کرده و در میان کوه مخفی و ناپدید شد. درنتیجه این مکان به‌عنوان زیارتگاهی برای زرتشتیان قرار گرفت. آتشکده پیر هریشت نیز در نزدیکی این آتشکده قرار دارد. 

باوجود امکانات رفاهی در نظر گرفته‌شده در این مکان همچون استراحتگاه‌هایی به نام خیله، امکان سپری کردن شب و چادر زدن در این مکان وجود ندارد. 

آدرس: یزد، ۴۳ کیلومتری شرق اردکان، در دل کوه‌های بین اردکان و انجیر

آتشکده پیر نارکی

آتشکده پیر نارکی از آتشکده‌های مهم و مشهور زرتشتیان است. این آتشکده در 15 کیلومتری شهرستان مهریز و در دامنه کوه‌های پیرنارکی قرار دارد. این آتشکده در مکانی که شاهزاده نازبانو (خواهر شاهزاده شهربانو دختر یزدگرد ساسانی که همسر امام حسین بوده است) ناپدیدشده‌اند، ساخته‌شده است. در اطراف این آتشکده چشمه آب و درختان بسیاری وجود دارد. علاوه بر این، خیله­های زرتشتیان در این منطقه فراوان است. 

انجام مراسم مذهبی و نیایش در این آتشکده هزارساله هرساله از 12 الی 16 مرداد توسط پیروان آیین زرتشت انجام می‌شود. 

آدرس: یزد، 20 کیلومتری شمال غربی مهریز، دامنه کوه غربی تیجینگ، نزدیک دره زنجیر، زیارتگاه پیر نارکی مهریز

دخمه زرتشتیان

دخمه زرتشتیان، بنایی بر بلندای کوهی با ارتفاع کم است که در 15 کیلومتری جنوب شرقی یزد قرار دارد. در این مکان خیله­های بسیاری برای استراحت زرتشتیان وجود دارد که از جنس خشت و گل یا سنگ ساخته‌شده‌اند و قدیمی‌ترین آن به دوران صفویه برمی‌گردد. در همین مکان دو عمارت سنگی دایره‌ای شکل وجود دارد که فضای میان آن‌ها خالی است. 

برای اطلاع آن دسته از عزیزانی که نمی‌دانند دخمه چیست باید گفت دخمه در حقیقت گورستان زرتشتیان است. بنا بر آیین سنتی زرتشت، اموات را پس از مرگ و انجام مراسمی خاص درون این گورستان‌ها قرار می‌دادند تا خوراک کرکس‌های ساکن کوهستان شوند. استخوان‌های به‌جای مانده از اجساد را نیز جمع‌آوری می‌کردند و در چاهی به نام استودان که در بخش مرکزی فضای خالی این مکان وجود دارد، می‌ریختند. بدین ترتیب گورستان را پاک‌سازی کرده و برای مراسم بعدی آماده می‌شدند. 

آدرس: یزد، 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد، منطقه صفائیه، کوه دخمه

آتشکده کوچه بیوک یزد در محله کوچه بیوک و آتشکده مبارکه در تفت، آتشکده‌هایی هستند که در زمان قاجار تأسیس‌شده‌اند و به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌اند. آتشکده چم نیز در شهرستان تفت از آتشکده‌های زرتشتیان است که در سده‌های پایانی ادوار تاریخی پس از اسلام ساخته‌شده است. 

برای بازدید از آتشکده‌ های یزد و سایر جاذبه‌های شگفت‌انگیز یزد می‌توانید با رزرو هتل در یزد اقامتی راحت و خاطره‌انگیز را تجربه کنید. برخی از هتل های یزد همچون هتل داد یزد، خود از ساختمان‌ها و جاذبه‌های تاریخی و دیدنی شهر یزد به شمار می‌روند که تجربه اقامت در آن فراموش‌نشدنی خواهد بود.